آخرين خبر

کسى که اهل دعا باشد، هلاک نمى‏شود!

قُلْ ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبِّی لَوْ لا دُعاؤُکُمْ فَقَدْ کَذَّبْتُمْ فَسَوْفَ یَکُونُ لِزاماً (فرقان - 77)

بگو: اگر دعاى شما نباشد، پروردگار من براى شما وزن و ارزشى قائل نیست (زیرا سابقه‏ى خوبى ندارید). شما حقّ را تکذیب کرده‏اید و به زودى کیفر تکذیبتان دامن شما را خواهد گرفت.

این آیه که آخرین آیه سوره فرقان است در حقیقت نتیجه‏اى براى تمام سوره است ‏.

کلمه‏ى «عبأ» به معناى وزن و سنگینى است و جمله‏ى «ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبِّی» یعنى خداوند براى شما وزن و ارزشى قائل نیست، مگر در سایه دعا و عبادت شما.

کلمه‏ى «دُعاؤُکُمْ» دو نوع معنا شده است:

الف: دعا کردن شما به درگاه خداوند، که همین ناله‏ها و تضرّع‏ها و دعاها سبب عنایت خداوند به شماست. چنان که در حدیث مى‏خوانیم: کسى که اهل دعا باشد، هلاک نمى‏شود. (کافى، ج 4، ص 228) بعد خداوند از گروه مقابل که اهل دعا نیستند شکایت مى‏کند که شما حقّ را تکذیب کردند و به جاى نیایش به سراغ بت‏ها و هوسها و طاغوت‏ها رفتید و حقّ را تکذیب نمودید که کیفرتان را خواهید دید.

ب: دعوت خداوند از مردم، زیرا سنّت الهى دعوت از مردم براى پذیرفتن حقّ و اتمام حجّت بر آنان است و اگر این دعوت نباشد «لَوْ لا دُعاؤُکُمْ» مردم ارزشى ندارند. آنچه آنان را موجود برتر و ارزشمند مى‏کند، همان پذیرش دعوت خداوند مى‏باشد، ولى شما دعوت الهى را نپذیرفتید و تکذیب نمودید، پس امید خیرى در شما نیست و به کیفر عملتان مى‏رسید.

خداوند در یک جا مى‏فرماید: «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ» (ذاریات، 56) بشر را براى عبادت آفریدم و در این آیه مى‏فرماید: اگر دعاى انسان نبود، او ارزشى نداشت، بنا بر این دعا روح و مغز عبادت است. چنان که در روایت مى‏خوانیم: «الدعاء مخ العبادة» (غرر الحکم)

حدیثى از امام باقر (علیه السلام) نقل شده: از آن حضرت سؤال کردند: «کثرة القراءة افضل او کثرة الدعاء؟» " آیا بسیار تلاوت قرآن کردن افضل است یا بسیار دعا نمودن"؟

امام در پاسخ فرمود: «کثرة الدعا افضل و قرء هذه الایة»: " بسیار دعا کردن افضل است و سپس آیه فوق را تلاوت فرمودند." (تفسیر صافى‏)



برداشتهایی از آیه:

1ـ تکذیب دین، باعث سقوط ارزش انسان است. «قُلْ ما یَعْبَؤُا بِکُمْ ... فَقَدْ کَذَّبْتُمْ»

2ـ دعا وسیله‏ى تحصیل ارزش‏هاست. «ما یَعْبَؤُا بِکُمْ ... لَوْ لا دُعاؤُکُمْ»

3ـ انسان منهاى هدایت و عبادت ناچیز است. «ما یَعْبَؤُا بِکُمْ ... لَوْ لا دُعاؤُکُمْ»

4ـ دعوت به حقّ، از شئون ربوبیّت خداوند است. «رَبِّی لَوْ لا دُعاؤُکُمْ»

5ـ محور هستى معنویات است. «ما یَعْبَؤُا بِکُمْ ... لَوْ لا دُعاؤُکُمْ» زیرا هستى براى انسان آفریده شده است و انسان براى پذیرش حقّ و عبادت خداوند.

6ـ انسانِ منهاى هدایت و عبادت، در حقیقت انبیا و دستورات آنان را تکذیب نموده است. «لَوْ لا دُعاؤُکُمْ فَقَدْ کَذَّبْتُمْ»
ممکن است قبول این امر براى بعضى در ابتدا سنگین باشد که دعا کردن کار بسیار آسانى است و از همه کس ساخته است، و یا قدم را از این هم فراتر نهند و بگویند دعا کار افراد بیچاره است! این که اهمیتى ندارد

نکته آیه: دعا راه خودسازى و خداشناسى‏

مى‏دانیم در آیات قرآن و روایات اسلامى اهمیت زیادى به مساله دعا داده شده که نمونه آن آیه (77 سوره فرقان) بوده ولى ممکن است قبول این امر براى بعضى در ابتدا سنگین باشد که دعا کردن کار بسیار آسانى است و از همه کس ساخته است، و یا قدم را از این هم فراتر نهند و بگویند دعا کار افراد بیچاره است! این که اهمیتى ندارد!

ولى اشتباه از اینجا ناشى مى‏شود که دعا را خالى و برهنه از شرائطش مى‏نگرند در حالى که اگر شرائط خاص دعا در نظر گرفته شود این حقیقت به وضوح ثابت مى‏شود که دعا وسیله مؤثرى است براى خودسازى و پیوند نزدیکى است میان انسان و خدا.

شرط اول دعا شناخت کسى است که انسان او را مى‏خواند.

شرط دوم، شستشوى قلب و دل، و آماده ساختن روح براى تقاضاى از او است، چرا که انسان هنگامى که به سراغ کسى مى‏رود باید آمادگى لقاى او را داشته باشد.

شرط سوم دعا جلب رضا و خشنودى کسى است که انسان از او تقاضایى دارد چرا که بدون آن احتمال تاثیر بسیار ناچیز است.

و بالآخره چهارمین شرط استجابت دعا آن است که انسان تمام قدرت و نیرو و توان خویش را به کار گیرد و حداکثر تلاش و کوشش را انجام دهد، و نسبت به ماوراى آن دست به دعا بردارد و قلب را متوجه خالق کند. زیرا در روایات اسلامى صریحا آمده است کارى را که انسان خود مى‏تواند انجام دهد اگر کوتاهى کند و به دعا متوسل شود دعایش مستجاب نیست! به این ترتیب دعا وسیله‏اى است براى شناخت پروردگار و صفات جمال و جلال او، و هم وسیله‏اى است براى توبه از گناه و پاک‏سازى روح، و هم عاملى است براى انجام نیکى‏ها، و هم سببى است براى جهاد و تلاش و کوشش بیشتر تا آخرین حد توان.

به همین دلیل تعبیرات مهمى درباره دعا دیده مى‏شود که جز با آنچه گفتیم مفهوم نیست، مثلا: در روایتى از پیامبر(صلی الله علیه و آله) مى‏خوانیم‏: " الدعاء سلاح المؤمن، و عمود الدین، و نور السماوات و الارض" :" دعا اسلحه مؤمن، و ستون دین و نور آسمانها و زمین است.(اصول کافى، ج 2، ابواب الدعاء- باب ان الدعاء سلاح المؤمن)

دعا کلید پیروزى و مفتاح رستگارى است و بهترین دعا دعائى است که از سینه پاک و قلب پرهیزگار برخیزد

در حدیث دیگرى از امیر مؤمنان على(علیه السلام) مى‏خوانیم:

«الدعاء مفاتیح النجاح، و مقالید الفلاح، و خیر الدعاء ما صدر عن صدر نقى و قلب تقى»:

"دعا کلید پیروزى و مفتاح رستگارى است و بهترین دعا دعایى است که از سینه پاک و قلب پرهیزگار برخیزد." (اصول کافى، ج 2، ابواب الدعاء- باب ان الدعاء سلاح المؤمن)

و در حدیثى از امام صادق(علیه السلام) مى‏خوانیم‏: "الدعاء انفذ من السنان"، "دعا نافذتر از نوک نیزه است"! (اصول کافى، ج 2، ابواب الدعاء- باب ان الدعاء سلاح المؤمن)

گذشته از همه اینها اصولا در زندگى انسان حوادثى رخ مى‏دهد که از نظر اسباب ظاهرى او را در یاس فرو مى‏برد، دعا مى‏تواند دریچه‏اى باشد به سوى امید پیروزى، و وسیله مؤثرى براى مبارزه با یاس و نومیدى.

به همین دلیل دعا به هنگام حوادث سخت و طاقت‏فرسا به انسان قدرت و نیرو و امیدوارى و آرامش مى‏بخشد، و از نظر روانى اثر غیر قابل انکارى دارد.

خداوندا! درهاى دعا را به روى ما بگشا و آن را سبب ارزش وجود ما در پیشگاهت قرار ده.

خدایا! توفیق دعاهایى که مطلوب درگاه تو است به ما مرحمت فرما و از اجابت آن ما را محروم مکن.